Historia

Kierując się chęcią przybliżenia uroków naszej gminy i zachęcenia Państwa do odwiedzenia nas osobiście przedstawiamy w zarysie dzieje naszej ziemi i osadnictwa, które powinno w każdym z nas rozbudzić chęć dalszych poszukiwań.

Dworek Rodziny Wołyńcewiczów z 1901 r.- Jodłówka

Zapraszamy do wspólnej wędrówki po kartach historii, a w przyszłości, gdy już zawitacie w nasze strony do poznania różnorodności kulturowej naszych terenów i gościnności, gdzie nadal króluje powiedzenie "Gość w dom, Bóg w dom".

Chata z II połowy XIX wieku

Podlasie jest nazywane "tyglem narodowościowym" ponieważ zamieszkuje tu ludność narodowości polskiej, białoruskiej, ukraińskiej, tatarskiej, żydowskiej, litewskiej i ruskiej.

Ludność naszej gminy na dzień 31.03.2001 r. liczy 2 236 osób w większości wyznania prawosławnego.

Niewielka część ludności gminy należy do zboru Kościoła Zielonoświątkowców, Kościoła Chrześcijan Baptystów, Światków Jehowy, Kościoła Rzymsko - Katolickiego i Adwentystów Dnia Siódmego.

Administracyjne gmina dzieli się na 17 sołectw i 29 miejscowości.

Współczesna nazwa naszego regionu liczy sobie około 500 lat i po raz pierwszy została wymieniona w dokumentach, w języku ruskim - w brzmieniu Podlasze.

Historię Podlasia możemy poznać głównie dzięki zasobom bibliotek naukowych, które kryją rozliczne dzieła z dziedziny historii, archeologii, językoznawstwa czy etnografii. W tej wielonarodowej i wielopokoleniowej rzeszy autorów, który badali dzieje Podlasia nie zabrakło również naszych ziomków, urodzonych zarówno na Podlasiu Południowym, jak i Północnym. Jako pierwsi już na przełomie XIX i XX w. o "korzeniach" naszej "Małej Ojczyzny" pisali Józef Jaroszewicz i Józef Tokarewicz z Bielska Podlaskiego, Ignacy Daniłowicz z Hryniewicz Antoni Sosnowski z Kleszczel, Michał Bobrowski z Wólki Wygonowskiej, Mikołaj Jańczuk z Kornicy i Wasyl Tkaczuk z Sławatycz.

Ziemie należące dziś do gminy Dubicze Cerkiewne przechodziły różne koleje losu. Liczne kurhany i ślady osad stwierdzone na południe od rzeki Narew dowodzą wczesnośredniowiecznego osadnictwa nadbużańskiego związanego z Rusią.

Po opanowaniu przez Ruś Halicką w 1237 r. i koronacji księcia ruskiego Daniela w Drohiczynie na tereny wschodnie następuje napór osadnictwa południoworuskiego.

Wzór księgi metrykalnej z XIX w w parafii dubickiej

Podlasie w XIII i XIV w. było obszarem częstych sporów i walk między Litwą, Rusią i Mazowszem. Dopiero w XV w. ustalona została ostatecznie granica między Litwą i Mazowszem. Na terenie Litwy w 1520 r. utworzono województwo podlaskie z trzema ziemiami: bielską, drohicką i mielnicką.

W 1549 r. królowa Bona przeprowadziła w swoich dobrach, znajdujących się głównie w powiecie bielskim tzw. "trójpolówkę". W wyniku czego do dzierżawy Kleszczelowskiej należały m. in. wsie:

Dubicze Cerkiewne, Obychodnik (prawdopodobnie nazwa dzisiejszego Grabowca), Suchowola, Jelonka, Czochy (nazwa dzisiejszych Czech Orlańskich), Ruda ( nazwa dzisiejszej Rutki). W 1570 r. dworzanin królewski Ostafij Chalecki założył kilka wsi na południe od rzeki Narew: Witułtowo (Witowo), Stok (Istok), Koryciska, Kornin (Stary Kornin) oraz Mochnate, Morze, Berezowo (Stare Berezowo), Zbucz, Kuraszewo, Kamień i młyn Wieżankę i wsie położone na terenie gmin sąsiednich: Hajnówka, Czyże, Narew. W latach 1566-1569 leśniczy bielski Hrehory Wołłowicz osadził wsie Jahodnik (Jagodniki), Łoknica i Szostakowo.

Unia Lubelska przyniosła w 1569 r. włączenie woj. podlaskiego do Korony Polskiej.

Taki podział Podlasia przetrwał do czasów zaborów.

Wydarzenia związane z najazdem szwedzkim (1655 - 57) i Siedmiogrodzian (1656 - 57), z inkursją moskiewską (1658 - 60) i przemarszem wojsk litewskich i koronnych (do 1662) spowodowały ogromne spustoszenia. W królewszczyznach ludność zmniejszyła się o ok. 68%, a w dobrach szlacheckich o ok. 17%. Kleszczele były doszczętnie spalone.

Ponownie zasiedlono zniszczone wsie szczególnie w starostwie i leśnictwie bielskim oraz ekonomii brzeskij i leśnictwie białowieskim. W drugiej połowie XVII w. powstały na terenie tej puszczy m. in. osady, które dziś tworzą wsie Pasieczniki Duże i Pasieczniki - Siemiwołoki. Do pilnowania puszczy osadzano strażników i strzelców w małych osadach ciągnących się brzegiem puszczy. W tym czasie powstały m.in. Starzyna, Wiluki, Długi Bród. Proces zasiedlania ziem woj. białostockiego zakończył się w XVIII w.

W wyniku III rozbioru Polski (1795 r.) część zachodnia obecnej gminy (prawdopodobnie do granic wsi Dubicze Cerkiewne od strony Starego Kornina, Korycisk i Jagodnik) znalazła się w zaborze pruskim, a część wschodnia w zaborze rosyjskim.

W roku 1807 Napoleon w traktacie tylżyckim podarował carowi rosyjskiemu część obszaru dzisiejszego województwa podlaskiego (byłe białostockie), który pod nazwą "obwodu białostockiego" został wcielony do Rosji i do 1842 roku stanowił odrębną jednostkę administracyjną.

Położenie naszych terenów na mapie Europy oraz ciągłe tasowania terytorialne nie przyniosły wielkiego rozwoju gospodarczego, co przyczyniło się do powolnego rozwoju miast i wsi.

Po III rozbiorze Polski Puszcza Białowieska znalazła się pod zaborem rosyjskim. W 1888 roku Puszcza weszła w skład apanaży carskich i do I wojny światowej, została podporządkowana sprawom łowiectwa carów rosyjskich. W roku 1905 - 1906 wybudowano linię kolejową Hajnówka - Siedlce - Lida - Wołkowysk, przecinającą teren obecnej gminy.

W latach 1915 - 1918 Puszcza Białowieska i okolice znalazły się pod niemieckim zarządem wojskowym. Władze niemieckie zezwalają na organizację szkół w języku ojczystym. Jedna z nich powstaje we wsi Grabowiec (1917 - 1919).

W wyniku Traktatu Wersalskiego (1919r.) powiat białostocki, bielski i sokólski weszły w skład polskiego obszaru etnicznego. Władza polska nie wydała zezwolenia na rozwój oświaty w języku białoruskim.

W 1924 roku we wsi Dubicze Cerkiewne powstaje organizacja komunistyczna, a rok później w innych wsiach obecnej gminy. Wielu członków Komunistycznej Partii Zachodniej Białorusi (KPZB) przepłaciło życiem swoje aktywne uczestnictwo w jej działalności.

W latach 1925 - 26 we wsi Wiluki powstaje Niezależna Partia Chłopska.

Okres dwudziestolecia międzywojennego nie wniósł żadnych zmian na nasze tereny. Należeliśmy do tzw. Polski B, której sytuacja gospodarcza była niezadowalająca. Rozwijał się tylko przemysł drzewny (Hajnówka).

W okresie akcji wrześniowej 1939 r. na nasze tereny na krótko wkroczyły wojska niemieckie, następnie władzę przejął rząd radziecki. Jesienią 1939 r. w Grabowcu utworzono szkołę podstawową z białoruskim językiem nauczania.

Wielu "Naszych" musiało wstąpić do radzieckiego wojska i iść na front. Wielu było deportowanych w głąb ZSRR. A powrócili nieliczni.

W roku 1941 na linii Grabowiec - Dubicze Cerkiewne rozgorzała się bitwa wojsk sowieckich i niemieckich, w wyniku której częściowo spłonęły obie wsie. Wojska sowieckie ustąpiły. Rozpoczęto pacyfikacje poszczególnych wsi i masowe rozstrzeliwania. Dekretem Fïhrera z lipca 1941 r. utworzono specjalny okręg białostocki tzw. Bezirk Bialystok. Jednostką administracyjną okręgu były tzw. gminy zbiorcze (amtskommissariaty). Poszczególne sołectwa naszej gminy należały do Amtskommissariatu Białowieża, Orla, Kleszczele i Wierzchowice. Odwetem na niemiecką czystkę były akcje oddziałów partyzanckich (m. in. wysadzenie transportu wojskowego między Witowem a Orzeszkowem).

Po roku 1945 teren gminy należał do powiatu bielskiego, a od 1954 roku do powiatu hajnowskiego.

Lata powojenne zaznaczyły się dużym skokiem rozwoju gospodarczego, kulturalnego, oświatowego i urbanistycznego terenów naszej gminy. A oto niektóre dane:

• 1945 r. powstaje 4 klasowa szkoła w Dubiczach Cerkiewnych,zlewnia mleka w Dubiczach Cerkiewnych i Tofiłowcach
• 1947 r. 1 sklep spożywczy we wsi Dubicze Cerkiewne
• 1948 r. dokończeniu budowy cerkwi prawosławnej w Dubiczach Cerkiewnych
• 1.07.1952 r. powołanie Gminnej Rady Narodowej z siedzibą w Dubiczach Cerkiewnych
• wrzesień 1952 r. powstaje Spółdzielnia Produkcyjna w Dubiczach Cerkiewnych
• 1954 r.ustalenie granic Gminy Dubicze Cerkiewne i powołanie do życia instytucji - gmina,
• 1.01.1955 r.utworzenie Gromady z siedzibą w Dubiczach Cerkiewnych, obejmująca wsie Dubicze Cerkiewne, Tofiłowce, Grabowiec, Rutka, Czechy Orlańskie
• 1956 r.1 autobus na trasie Hajnówka - Kleszczele, elektryfikacja wsi, komasacja gruntów
• 1957 r. dołączenie do Gromady następujących wsi Toporki i Jelonka
• 1956 r. powstaje Gromadzka Biblioteka Publiczna
• 1964 r. powstaje remizo-świetlica w Dubiczach Cerkiewnych, Kółko Rolnicze w Tofiłowcach, Grabowcu i Dubiczach Cerkiewnych
• 1.01.1973 r. powstają Gminne Rady Narodowe, które działają do dnia 9.XII.1977 r.
• 1973 r. powstaje Filia Spółdzielni "Samopomoc Chłopska", która dysponowała punktem skupu żywca, magazynem nawozowym, sezonowym punktem skupu ziemniaków. Istnieje Filia Banku Spółdzielczego, posterunek policji. Na terenie gminy działa 6 szkół podstawowych (8 - klasowych)
• 1974 r. powstaje placówka Urzędu Pocztowo - Telekomunikacyjnego
• 1977 r. oddano do użytku budynek Urzędu Gminy, Ośrodka Zdrowia, założono sieć pierwszych połączeń telefonicznych, powstają Koła Gospodyń Wiejskich
• 1981 r. zmiany personalne na stanowisku Naczelnika Gminy, miejsce Pana Mikołaja Czykwina zajmuje Pan Anatol Pawłowski - obecny Wójt Gminy
• 1983 r. oddanie do użytku świetlicy wiejskiej i remizy strażackiej w Werstoku
• 1984 r. oddanie do użytku świetlicy wiejskiej w Jelonce
• 1986 r. oddanie do użytku budynku lecznicy zwierząt i bloku mieszkalnego, zbiornika małej retencji na rzece Orlanka, kiosku spożywczego, budynku nowej szkoły w Grabowcu
• 1987 r. oddanie do użytku budynku Gminnego Ośrodka Kultury i remizy OSP oraz zmodernizowano i rozbudowano budynek Urzędu Gminy
• lata 1988 - 2001 przyniosły kolejne zmiany w strukturze urbanistycznej naszej gminy. M. in. podłączono do gminnego wodociągu wszystkie wsie; zlikwidowano centrale ręczne a wprowadzono automatyczne połączenia strefowe (światłowody); zmodernizowano wszystkie kotłownie węglowe na olejowe; rozbudowano Ośrodek Wypoczynkowy "Bachmaty" poprzez oddanie do użytku 4 domków wypoczynkowych: "Bachmatówka", "Dworek", "Maciejówka", "Chatka", wyposażono 37 miejsc noclegowych, uruchomiono wypożyczalnię kajaków, żaglówek, rowerów itp.; wydzielono 71 działek budownictwa mieszkaniowego na "osiedlu mieszkaniowym" z pełną infrastrukturą techniczną; nad zalewem "Bachmaty" udostępniono na budowę domków letniskowych teren około 3 ha, wydzielając geodezyjnie 60 działek budownictwa letniskowego; położono wiele kilometrów dróg utwardzonych (asfaltowe) do miejscowości: Witowo, Koryciska, Czechy Orlańskie, Grabowiec, Istok, Jagodniki; wybudowano nowy budynek Szkoły Podstawowej i Gimnazjum z zapleczem sportowym (sala gimnastyczna) i kuchennym. Otwarcia gimnazjum dokonano dnia 1 września 2001 r.; rozpoczęto kanalizacje wsi Dubicze Cerkiewne i budowę Strażnicy Straży Granicznej.

Dzień dzisiejszy naszej gminy znajdziecie Państwo na odnośnikach i linkach witryny internetowej.